UMNU uBheki Mkhize, isikhulu esiphezulu seFNB Wealth and Investments, uhola ithimba elinomsebenzi omkhulu wokuqikelela ukuthi imali etshalwa ngamakhasimende abo iphephile, iyakhula futhi ayakuzuza asuke ekuhlosile ngayo.
NAKUBA afundi ukwelapha amehlo abantu ngenkathi efundela i-optometry kodwa kodwa udokotela osewusomabhizinisi akazange afunde ukuthi ibhizinisi liphathwa kanjani.
AMAHOLIDI kaKhisimusi aseqalile kanti ezinye zezinto ezijwayelekile ngalesi sikhathi wukuhlukanisa izitokfela. Abanye bazihlukanisa ngasekuqaleni kukaDisemba kanti abanye bazihlukanisa ekupheleni kwawo ngoba imali basuke beyongela izidingo zikaJanuwari nokuvula kwezikole.
INHLANGANO yosomabhizinisi abamnyama iBlack Business Council (iBBC) ihalalisele ubuholi obusha benhlangano ephethe izwe i-ANC, yathi kuyancomeka kakhulu ukubona isibalo sabantu besifazane abakhethiwe.
UKUSULA kwesikhulu esiphezulu e-Eskom uMnu u-André de Ruyter akumangalisi futhi ngeke kuzixazulule izinkinga le nkampani ephehla ugesi enazo.
OSOMABHIZINISI abasafufusa kufanele bazihluphe ngokucwaninga futhi bonge imali ukuze basizakale ngayo yonke indlela oshintshweni olulethwa wubuchwepheshe besimanje.
ISIKHATHI sobumnande ekade silindelwe ngabomvu sifikile. Abantu abaningi bazothatha isikhathi baphumule bakhokhe umoya ngaphambi kokuqala konyaka omusha. Kuyishwa ukuthi lesi sikhathi sonyaka sidume ngezinhlekelele ezifana nezingozi zomgwaqo nobugebengu njengoba abantu behamba, bevakasha futhi bejabula ezweni naphasheya nabangani nemindeni.
YINI umsebenzi weBusiness Leadership South Africa (iBLSA) eNingizimu Afrika?
SESISONDELE isikhathi sokuphithizela ngaphambi kokuthi sihlukanise unyaka singene onyakeni omusha u-2023. Lona kube wunyaka ongemuhle neze kosomabhizinisi abaningi. Khumbula ukuthi siqale lo nyaka siphuma eminyakeni emibili ebimibi, neshiye osomabhizinisi abaningi beshayekile.
ESEYINGANE uNkk uThulisile Thokoane wayefisa ukuba wummeli noma isosha ngoba wayekholwa wukuthi yiyona ndlela yokusiza iNingizimu Afrika. Nokho ngesikhathi eba wusomabhizinisi nombhaki, uthole ukuthi uyakwazi ukusiza umphakathini ngokudayisa isinkwa nsuku zonke.
Usemncane wawuphiwa yini imali?
Encane uma kunohambo lwesikole. Kwakuba wuR2. Uma kube uR5 yayisuke iningi kakhulu. Ngiyakhumbula nje ukuthi uR10 ngawunikwa kanye ngifunda u-Grade 9 sihamba nesikole sengifunda amabanga aphezulu.
UKUQONGA kwamanani amafutha okupheka ngenxa yempi yase-Ukraine ngezinye zezinto ezithwalise kanzima abantu baseNingizimu Afrika. Nokho kukhona osomabhizinisi asebeqhamuke nesisombululo sokulekelela abathengi, ikakhulukazi basemalokishini.
UKUTHOLA ibhonasi yinto ejabulisa kakhu kanti yisikhathi sokuthakasela umvozo wokuzikhandla kwakho unyaka wonke. Ibhonasi futhi yithuba lokuthi sikwazi ukwenza ebesifisa ukukwenza okudinga imali. Uma sicabanga ukusebenzisa imali kumele sicabangisise.
IZINHLANGANO zamabhizinisi ahlelekile ziphokophele ukubona iNingizimu Afrika isebenza kahle. Uhulumeni uneqhaza elikhulu ekufezeni loko.
KULELI sonto ngithanda sibheke izindlela abantu abanganciphisa ngayo ukumosha imali ngoKhisimuzi noNcibijane.
UNGQONGQOSHE wokuThuthukisa uMphakathi, ezoLimo, ukuThuthukisa iziNdawo zasemaKhaya neMvelo eGauteng uNks uMbali Hlophe wethule amadela angomahambanendlwana ayishumi.
KUSUKELA ngoJanuwari iminyango kahulumeni izophoqeka ukufaka amabhizinisi amancane uma ikhipha amathenda. Kuzofanele ibhekele kakhulu abanikazi bezinkampani ezisafufusa abebencishwe amathuba.
Usemncane wawuphiwa yini imali?
Ngikhule ekhaya la imali yayibhekelela khona ukuthi kulale kudliwe qha. Okunye bekugcina. Ngisho kuhanjwa nesikole bengingena ngopotsho ebhasini, phambili ngidle (umphako wabanye).
BAQALE ibhizinisi labo ngonyaka odlule benamaphupho amakhulu okukhula. Amaphupho lawo abawabona esezofezeka njengoba besanda kudla umhlanganiso emklomelweni wosomabhizinisi abasafufusa ahlelwa yihhovisi likaMengameli iPresidential SMME Awards.
UKWEHLA kwamandla emali okuhambisana nokunyuka mawala kwemalimboleko ekubeni umnotho ungakhuli emhlabeni, ugesi ocikizelayo, imiphumela ehambisana nokufakwa kwi-grey list nokungakhuli komnotho waseNingizimu Afrika yizinto ezibeka imboni yezimali engozini enkulu ezweni.
NGENKATHI abantu nezinkampani bekhombisa ukukhathalela imvelo, ukusebenzisa ubuchwepheshe obuvikela imvelo kuya ngokuya kuba yinto ebalulekile kunakuqala. Empeleni imakethe yobuchwepheshe obuvikela imvelo inani lale makethe belingaphezu kuka$10 billion ngo-2020 kanti kulinganiswa ukuthi lizofika ku-$74bn ngo-2030. Ukonga ugesi ngenye yezinto zokuqala lapho ubuchwepheshe bunganciphisa khona umphumela wabo olimaza imvelo.
UBUGEBENGU obuhleliwe buya ngokuya buba yingozi enkulu emnothweni wethu. Benza umonakalo omkhulu ngaphezu kwemigomo emibi noma ukwehluleka ukuhlinzeka abantu ngezidingo.
SESIYA emaphethelweni onyaka. Impela u-2022 awubanga muhle neze emabhizinisini amaningi abantu abamnyama. Ziningi izinto ezingahambanga kahle.
ZIMBILI izinto eziholele umfuyi wezinkukhu nomlimi waseningizimu yaseThekwini kwezolimo – uyisemkhulu ongasekho nendawo adabuka kuyona.
AKAZIHLUPHI ngemisebenzi athi uma eyibheka abone ukuthi awukho umehluko azowenza emphakathini ikakhulukazi ukuphucula impilo yabantu abampofu. Uthi kumqoka kuye ukuthi ethi ebangenisela abanikazi benkampani imali kodwa nempilo yabantu ibe ngcono.
UMTHUNGI owakhuliswa wugogo wakhe owayebakhroshela amajezi ebusika uhamba ezinyathelweni zikagogo wakhe.
Usemncane wawuphiwa imali?
Ekhaya imali wawungaphiwa, wawuthengelwa okucelayo. Uma kwenzekile wayinikwa wumuntu, wawubuzisiswa ukuthi ubekusuke ngani maqede ithathwe kuwe ngoba kwakuthiwa ingane ethanda imali izofunda ubugebengu.
KUNOMEHLUKO omuhle endleleni okuphathwe ngayo imali kahulumeni ngonyaka wezimali u-2021/22 njengoba yandile iminyango kahulumeni ethole imibiko yezimali emihle. Nokho kusadingeka ukuthi kuqiniswe isandla ekuqikeleleni ukuthi loku kuholela ekuphuculeni indlela izidingo zomphakathi ezihlinzekwa ngayo.
EMBANGWENI yemiholo, izinyunyana zifuna kugxilwe kuphela ezingxoxweni eziphakathi kwezisebenzi nabaqashi. Azifuni ezinye izinhlaka ezinjengomphakathi nosomabhizinisi zingenelele odabeni oluthinta amaholo.
NGEMPELASONTO edlule kuqale iNdebe yoMhlaba yebhola. Kimina kuvuke isasasa elalikhona ngenkathi lemidlalo izodlalelwa eNingizimu Afrika. Ngizibuze ukuthi ngabe mangaki amathuba ebhizinisi iQatar ewavulele osomabhizinisi bakhona, njengoba inhlangano eyengamele ibhola emhlabeni iFIFA ithe ilindele ukwenza inzuzo ewu-$3 billion emva kwale midlalo.
UKUHLASELA kobhubhane iCOVID-19 kusazwela kwezinye izingxenye zemboni yezolimo kanti izinselelo le mboni ebhekene nazo sezengezwe yimpi yeRussia ne-Ukraine eholele ekushodeni kukagesi emhlabeni nokwehla kwamandla emali.
NGELINYE ilanga umndeni wakwaGopal waseGoli, eGauteng, wawuhleli nezihlobo nabangani kuphekwe ukudla okunomsoco nokuconsisa amathe kodwa ezinye izivakashi zazifisa okubabayo ekudleni kwazo.
UKUBONA impilo entofontofo ephilwa wuyisemkhulu noninakhulu ngenxa yempesheni abayihola esikhwameni sempesheni sezisebenzi zikahulumeni ngenye yezinto ezimgqugquzelayo emsebenzini wakhe, ezimenza awuhloniphe futhi aqonde ukubaluleka kwawo.
Usakhula wawuphiwa imali?
Kwakuthukela nje ngithole uR1noma uR2, kodwa kwakungajwayelekile.
ZININGI izinto okungabe zisebenza kangcono futhi ngokushesha kuhulumeni ukube uphiko oluqondene nokuqhamuka nezinto ezintsha kusetshenziswa ubuchwepheshe lunegunya lokuphoqa iminyango kahulumeni ukuthi isebenzise izindlela ezintsha.
UKUVELELA embonini okuncintiswana kuyona kakhulu njengeyamadayimane akulula kodwa emva kweminyaka ewu-14, izelamani seziphumelele.
NJENGOBA umhlaba wonke ugubha i-International Fraud Awareness Week, eqale mhla ka-13 kuya mhla ka-19 Novemba, kuhle ukukhumbula ukuthi amaqola angakuthola noma nini noma kuphi. Yazi okufanele ukuqaphele uma usebenzisa ubuchwepheshe.
IMBONI yethu yezezimali yiyona ehamba phambili eNingizimu Afrika. Asivamile ukukhuluma ngezinhlekelele esizigwemile uma siqhathanisa nendlela esigxila ngayo emigodini esiphonseke kuyona.
NGESONTO elidlule ngikhulume ngendaba yokwenza isiqiniseko sokuthi sibandakanya intsha kuyo yonke into esiyenzayo. Kuleli sonto ngithanda sibheke izindlela eziningi zokwakha amathuba emisebenzi ezindaweni zakithi singabantu abamnyama.
MANINGI amathuba okuchuma komsebenzi wabalimi nabafuyi kodwa kukhulu abangakuzuza uma besebenzisa ubuchwepheshe.
KWAPHELA iminyaka eyisishiyagalolunye engakwazi ukuyofundela umsebenzi emva kokuphothula uMatikuletsheni.
ABANYE abantu abalutholi usizo nentuthuko kwezinye izingxenye zase-Afrika ngenxa yokuthi akufinyeleleki kalula kubona ngoba bengenakheli. Ukungabi nakheli kwenza ukuthi baphuthelwe ngamathuba atholakala ngenxa yobuchwepheshe besimanje.
Usemncane wawuphiwa yini imali?
Thina ekhaya sasihlupheka kakhulu, nganginganikwa imali. Ngisho nasesikoleni ngangiphatha ukudla okusale ngayizolo.
IZINKAMPANI ezisafufusa zisala ngaphandle uma kukhulunywa ngezinto ezihlose ukuthuthukisa zona kanti abantu bezinkampani ezinkulu bayathanda ukuzikhulumela, okuyinto engalungile.
KUKLONYELISWE osomabhizini bezobuchwepheshe kuma-15th Africa Tech Festival Awards, ngoLwesithathu eCape Town International Convention Centre eNtshonalanga Kapa ngoLwesithathu, usuku lwesibili lwale ngqungquthela esineminyaka ewu-25.
KUFANELE abalawuli bemboni yobuchwepheshe bashintshe indlela abenza ngayo izinto ukuze bayeke ukubambezela izinto ezintsha ezizothuthukisa imboni ne-Afrika. Leli yikhwelo elihlatshwe yizikhulumi kwi-Africa Tech Festival ebiseCape Town International Convention Centre kusukela mhla ka-7 kuya mhla ka-10 Novemba 2022.
BANINGI abantu abanamaselula e-Afrika kodwa lokho kukodwa akusho ukuthi kuzokwenza bakwazi ukubamba iqhaza futhi bahlomule emathubeni azoqhamuka ngenxa yokuthuthuka kobuchwepheshe besimanje iFourth Industrial Revolution.
UDISEMBA ususemnyango. Uyisikhathi lapho abantu benza khona izinto ezingenamqondo ngemali abayisebenzele kanzima unyaka wonke. Yisikhathi lesi imindeni emningi esuke inemali eningi kunejwayelekile ngenxa yamabhonasi nezitok’fela.
INGQUNGQUTHELA iCOP27 eqale kuleli sonto eSharm el-Sheikh, eGhibhithe, ibalulekile kwiNingizimu Afrika.
KULELI sonto ngithanda sibheke ukuthi yimiphi imizamo esingayenza ukusiza intsha yethu ingasweli imisebenzi uma isiqede uMatikuletsheni nasezikhungweni zemfundo ephakeme.
IMBONI yenkukhu yaseNingizimu Afrika imi ngomumo futhi inamandla yokusabalalisa inkukhu emhlabeni, nokho kunezingqinamba ezimbalwa eziyinqinda ukuthi idlondlobale ukusabalalisa inkukhu phesheya.
UWUMUNTU owayemangala uma ebona abangani bakhe bexakwe yizinselelo zokuzisebenza. Uthi wayengaqondi ukuthi bazihluphekiselani kangaka esikhundleni sokuthola umsebenzi ozobaholela kahle baphume osizini.
Usemncane wawuphiwa imali?
Yebo, kodwa hhayi njalo.
ISIKHWAMA sezisebenzi zikahulumeni iGovernment Employees Pension Fund (iGEPF) sikwazile ukumelana nezinselelo ezihlasele umnotho waseNingizimu Afrika sakhula ngo-9.6% safinyelela kuR2.3 trillion ngonyaka wezimali ka-2021/22.
UKUNGASEBENZI kahle kwezinhlaka zikahulumeni kuyazwela kakhulu kosomabhizinisi. Maningi kakhulu amafemu nezinkampani okuvalayo noma esezizovala unomphelo ngenxa yokungasebenzi kahle kwezinto komasipala, ngaphezu kwemiphumela emibi lokhu okuvele kunayo empilweni yabantu.
KULELI sonto ngithanda sibheke indaba yokuxhumana okungcono eNingizimu afrika ngobuchwepheshe. Emhlabeni wonke amazwe athuthukayo kwezomnotho axhumana kangcono.
ABALIMI ababencishwe amathuba kungenzeka bahlomuhle ngoR6 billion eminyakeni eyishumi ezayo esikhwameni esisha esethulwe umNyango wezoLimo, ukuBuyiswa koMhlaba nokuThuthukiswa kweziNdawo zaseMakhaya ngokubambisana neBhange loMhlaba.
EKHULA wabona ukuthi indlela abantu abaphila ngayo eNingizimu Afrika ayifani, okwamgqugquzela ukuthi afune ukwenza izinto ngendlela ehlukile waze wagcina esewusomabhizinisi.
OWAKHULISWA wugogo owayeyiphanta kwatshala uthando lokusungula ibhizinisi kuMnu uKwazi Zulu waseThekwini. Ugogo wakhe wayondla umndeni omkhulu ngokudayisa iziqeda.
Usemncane wawuphiwa yini imali?
Awu! Kukancane impela. Ngangingaphiwa.
ABANTU besifazane ababili baseNingizimu Afrika abasembonini yezobuchwepheshe basethubeni lokuwina emiklomelweni ebungaza abakule mboni ama-Africa Tech Festival Awards.
UMNOTHO awukwazi ukukhula uma kudlange ubugebengu, okungakho kumqoka ukulwa nalesi sihlava. Usho kanje uNgqongqoshe wezeziMali uMnu u-Enoch Godongwana ngenkathi ethula iSabelomali iMedium Term Budget Policy Statement izolo.
UHULUMENI umemezele izinhlelo zokutakula amabhizinisi kahulumeni axhugayo ngezindlela ezihlukene okuthiwe zizohambisana nemibandela eqinile ngaphambi kokuthi ahlinzekwe ngemali kanjalo noma eseyitholile.
NAKUBA abatshalimali bebona iNingizimu Afrika iyindawo enhle yokutshala imali kodwa abaneme ngezinguquko ezishaya ngonyawo lonwabu. Lo myalezo ucacile esidlweni sakusihlwa iBusiness Leadership South Africa (iBLSA) ebisihlelele i-2020 Investment Association esisanda kubakhona.
KADE ngilalele omengameli abadala baseNingizimu Afrika besina bededelana ngezinkulumo bechaza ukuthi yini eyenza izwe lingasebenzi ngendlela okufanele ngabe lisebenza ngayo. Ngamunye ubeke uvo lwakhe ngakholwa wukuthi kuyimbangela yesimo esikuso manje.
ABALIMI abatshalela ukuziphilisa bona nemindeni yabo bangasiza ukulwa nesihlava sokushoda kokudla ezindaweni ezisemakhaya nasemalokishini.
KUBHEKWE isisombululo esizolungisa inkinga yokucinywa kukagesi uma uNgqongqoshe wezeziMali uMnu u-Enoch Godongwana esethula iSabelomali esisuke sibheka iminyaka emithathu ezayo iMedium Term Budget Policy Statement (iMTBPS) kusasa.
UKUHLUKUMEZA abantu besifazane, izingane, abanebala elimhlophe nabathandana nabanobulili obufana nobabo ngezinye zezinselelo ezinkulu ezibhekene neNingizimu Afrika. Yilesi sihlava nesigameko sokuthumba amantombazane esikole awu-276 eChibok, eNigeria, ngo-2014 okugqugquzele abanikazi beGreeneye Consortium … Read More
UNEMINYAKA ewu-17 vo kodwa usenamateki akhe. Ngemva kokuqaphela indlela abantu baseNingizimu Afrika asebethenga ngesasasa amateki enziwa ekhaya, wethule amateki abizwa ngeDapper kulo nyaka.
You cannot copy content of this page
Javascript not detected. Javascript required for this site to function. Please enable it in your browser settings and refresh this page.